Çocuk istismarı; 18 yaşın altındaki çocukların çevresindeki herhangi bir yetişkin tarafından gelişimini zedeleyici biçimde fiziksel, cinsel ya da zihinsel zarar görmesidir.Çocuk ihmali; çocukların fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlarının yeterince karşılanmaması, cinsel sömürüye karşı korunmamasıdır.
Fiziksel istismar ve ihmal belirtileri: Çocuğun vücudunda yanıklar, kesikler, çürükler, şişlikler, ısırık izi, kırık, çıkık, sigara yanığı olması ve bu gibi yaralanmalarının mantıklı bir açıklamasının olmamasıdır.
Duygusal istismar ve ihmal belirtileri: Çocukta iştahsızlık, yalan söyleme, hırsızlık, alt ıslatma, dışkı kaçırma, güvensizlik, saldırganlık, depresif ruh hali, uyumsuzluk, düşük benlik algısı olarak görülmektedir.
Cinsel istismar ve ihmal belirtileri: 4 yaşa kadar tuvalet eğitiminde bozulmalar, alt ıslatma, cinsel organları ile aşırı oynama, oyunlarda cinsel içeriği fazla kullanma, cinsel içerikli konuşmalarda artış, korku ve güvensizlik duygularının yoğun olması, suçluluk, utanma, öfke, düşmanlık duygularında artış, uyku bozuklukları, insanlardan korkma, evden dışarıya çıkmayı çok tercih etmeme, içe kapanıklık, mastürbasyonda artış, iştah kaybı, yeme problemleri ve nedensiz ağlamalar, hayali yetişkin arkadaşlardır.

Ebeveynler çocuklarını istismara karşı bilinçlendirirken nasıl bilgi vermelidirler:

Çocuklarına bedenlerini tanıtmalı ve özel alan kavramı hakkında bilgi vermelidirler.
Cinsel istismar konusunda bilgilendirmelidirler. Hangi davranışların ona zarar vereceğini ve bu tür davranışlarla karşılaştığında ebeveynlerine anlatması gerektiğini söylemelidirler.
Çocuklarına yaş düzeylerine uygun cinsel eğitim vermelidirler.
Çocuklara yönlendirici sorular sorulmamalıdır. Örnek: “birisi senin özel bölgeni elledi mi ?” Özellikle küçük yaştaki çocuklar için bu tür yönlendirici sorular kafa karıştırıcıdır.
Çocukları korkutmadan, onlarda herhangi bir endişe yaratmadan kendi bedenlerini koruyabilme ve bu konudaki hakları konusunda onlara bilgi verilmelidir. Hangi dokunuşların olumsuz olabileceği, bu durumda ne yapmaları gerektiği hakkında farkındalık kazandırılmalıdır. Bunu yaparken, masallardan, videolardan, etkinliklerden yararlanarak, onların yaşına uygun bir şekilde sunmaya, yabancılar hakkında genel bir korku yaratmamaya özen gösterilmelidir.

Dokunuşlar hakkında kısa bilgiler:

İyi dokunuş: Bize kendimizi iyi, mutlu hissettiren dokunuşlardır. Annemizin babamızın ve sevdiklerimizin dokunuşlarıdır.
Kötü dokunuş: Bize kendimizi kötü hissettiren dokunuşlardır. Acıtmasa bile hoşlanmadığımız her türlü dokunuştur. Bizim kızgın, korkmuş, üzgün ya da şaşkın hissetmemize neden olabilir.

İç çamaşırı kuralı:

Başkaları çocukların iç çamaşırlarına ve çamaşırın iç kısmındaki bedenlerine dokunamazlar. Çocuklar da aynı şekilde başkalarının bu yerlerine dokunmamalıdırlar.
Bu kural, aynı zamanda çocuklara, vücutlarının kendilerine ait olduğunu, iyi ve kötü sırların, iyi ve kötü temas türlerinin olduğunu anlatmaya yardımcı olur.
Doktorların bu bölgeyi anne-babanın yanında kontrol edebileceği söylenmelidir.

Çocuklara öğretilebilecek güvenlik kuralları:

1. Yalnız yerler güvenli değil. Ben hep arkadaşlarımla oynarım.
2. Tanımadığım kişilerden şeker, hediye almam.
3. Ailemden izinsiz arabalara binmem.
4. İstemediğim şeylere hemen hayır derim.
5. Tedirgin isem, hemen oradan uzaklaşırım, kaçarım.
6. Biri bana dokunduğunda kötü hissedersem “hayır, bana dokunma” derim.
7. Sesim benim alarmımdır. Korkarsam hemen bağırırım.
8. Yetişkinler ile konuştuklarımı aileme de söylerim.
9. Bir yere gitmeden önce aileme sorarım.
10. Korkarsam, kendimi kötü hissedersem hemen birisine söylerim.
11. Büyük biri benden yardım isterse, yardım etmeden önce aileme söylerim.
12. Ailemin izni olmadan telefon numaramızı ve adresimizi bir başkasına söylemem.

Çocuklarla çalışılabilecek senaryo örnekleri:

Senaryo 1:

“Tanımadığın biri yanına geldi, sana dokundu. Annenin seni beklediğini ve onunla gitmeni söylüyor. Şeker, çikolata gibi sürprizler verecekmiş. Ne yaparsın?”
Soru sorulduktan sonra çocuğun cevabı alınmalı, cevap doğru ise “aferin” diyerek pekiştirilmelidir.
Ebeveyn tarafından doğru davranış bir kez daha özetlenmelidir.

Senaryo 2:

Parkta tanıdığın büyüklerden biri  (ama annen ya da baban değil) gelip seni eve götüreceğini söyledi. Ama annen ya da baban daha önce seni onun alacağını söylememişti. Bu durumda ne yaparsın?
Denildikten sonra çocuktan ne yapacağının resmini yapması ve resimde neler olduğunu anlatması istenir.